ΕΚΤΡΟΠΩΝ ΣΥΝΕΧΕΙΑ …
Οι πρόσφατες εξελίξεις στο θέμα της εκτροπής του Αχελώου αποδεικνύουν, για πολλοστή φορά, ότι το έργο ουδεμία σχέση έχει με την άρδευση και την ύδρευση, με την παραγωγή ενέργειας, με την (αποσιωπούμενη σήμερα) αγροτική ανάπτυξη ή με την προφασιζόμενη πλέον οικολογική αποκατάσταση του Πηνειού και των υδροφορέων της Θεσσαλίας.
Η εκτροπή ήταν, και παραμένει, έργο καθαρά πολιτικό και όλοι οι αρμόδιοι και οι διαδοχικές κυβερνήσεις θεωρούσαν, και εξακολουθούν να θεωρούν, ότι ως τέτοιο είναι αυθύπαρκτο και αυτεξούσιο, υπεράνω μελετών, ολοκληρωμένων μακρόπνοων σχεδίων, περιβαλλοντικών όρων και άλλων παρόμοιων ενοχλητικών παραμέτρων – ακόμα και των νόμων, των αποφάσεων του Συμβουλίου της Επικρατείας και των συνταγματικών υποχρεώσεων της Διοίκησης.
Για όσους έχουν «χάσει επεισόδια» του μακρόχρονου αυτού σίριαλ θυμίζω ότι η εκτροπή του Αχελώου απασχολεί το ΣτΕ από το 1991 και ότι η Ολομέλεια του δικαστηρίου έχει ακυρώσει το έργο τα έτη 1994, 2000 και 2005 μετά από προσφυγές περιβαλλοντικών οργανώσεων (μεταξύ τους και η Εταιρία μας) και τοπικών φορέων. Στο διάστημα αυτό το έργο άλλαξε σχεδιασμό πολλές φορές και αντίστοιχα η απόληψη ύδατος μειώθηκε από 1.500 εκατομμύρια μ3 ετησίως σε 1.100 και αργότερα σε 600.000 μ3 (η επονομαζόμενη «μερική» εκτροπή). Η πλέον πρόσφατη «εκδοχή» αναφέρεται σε μόλις 250.000 μ3 που θα χρησιμεύσουν κυρίως για την «οικολογική» αποκατάσταση (!) των οικοσυστημάτων της Θεσσαλίας.
Το 2006 το ΥΠΕΧΩΔΕ προσπάθησε να παρακάμψει την ακυρωτική απόφαση του 2005 με την ψήφιση των λεγόμενων «τροπολογιών Σουφλιά» και οι εργασίες συνεχίστηκαν ως το 2009. Τότε το ΣτΕ παρέπεμψε το θέμα στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΔΕΕ), καθώς προέκυπταν εξαιρετικά σοβαρά ζητήματα εφαρμογής της περιβαλλοντικής νομοθεσίας της ΕΕ. Συγκεκριμένα απέστειλε 14 προδικαστικά ερωτήματα που αφορούσαν θέματα όπως η πιθανή σύγκρουση της ελληνικής νομοθεσίας με κοινοτικές οδηγίες, η έλλειψη στρατηγικού σχεδιασμού για τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις, οι προϋποθέσεις μεταφοράς νερού από μια Περιοχή Λεκάνης Απορροής Ποταμού σε άλλη και η συμβατότητα του νόμου Σουφλιά (3481/2006) με τις οδηγίες 2000/60/ΕΚ, 85/337/ΕΟΚ, 97/11/ΕΚ, 2001/42/ΕΚ και 92/43/ΕΟΚ.
Εν αναμονή της απόφασης του ΔΕΕ, και για να μην υπάρξουν μη αντιστρεπτά τετελεσμένα πριν κριθεί δικαστικά η υπόθεση, το 2010 η Επιτροπή Αναστολών του ΣτΕ «πάγωσε» κάθε δραστηριότητα σχετική με το έργο με την απόφαση 141/2010.
Το 2011, με την απόφαση 151/2011, απέρριψε αίτημα του Υπουργείου Υποδομών, Μεταφορών και Δικτύων που ζητούσε να επιτραπούν εργασίες συντήρησης και κατασκευής της εσωτερικής επένδυσης στη σήραγγα εκτροπής. Σύμφωνα με το σκεπτικό της απόφασης «… τυχόν συνέχιση των εργασιών στις εν εξελίξει εργολαβίες θα καταστήσει έτι δυσχερέστερη και οικονομικά πιο δαπανηρή την επαναφορά του χώρου στην προτέρα κατάστασησε περίπτωση ευδοκιμήσεως της αιτήσεως ακυρώσεως».
Λίγο αργότερα, με την 268/2011, η Επιτροπή Αναστολών επέτρεψε μόνον εργασίες συντήρησης για να αποφευχθεί κατάρρευση τμημάτων της σήραγγας. Στην απόφαση αυτή αναφέρεται ότι «… από τις προσκομισθείσες εκθέσεις πραγματογνωμοσύνης δεν αποδείχθηκε, κατά την κρίση της Επιτροπής, ότι η ολοκλήρωση της τελικής επένδυσης σε όλο το μήκος είναι απολύτως αναγκαία για την αποφυγή του κινδύνου κατάρρευσης της σήραγγας».
Τα προδικαστικά ερωτήματα απαντήθηκαν από το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο τον Σεπτέμβριο του 2012 και, στις 15 Φεβρουαρίου 2013, συζητήθηκε η υπόθεση στην Ολομέλεια του ΣτΕ. Έπειτα οι σύμβουλοι Επικρατείας συνήλθαν σε διάσκεψη και έκαναν δεκτό το ακυρωτικό αίτημα των περιβαλλοντικών οργανώσεων και των τοπικών φορέων της Αιτωλοακαρνανίας. Η απόφαση αναμένεται να δημοσιευθεί με το νέο δικαστικό έτος, τον ερχόμενο Σεπτέμβριο.
Η συγκεκριμένη απόφαση αποκτά ακόμη μεγαλύτερη σημασία, γιατί έχουν συνεκτιμηθεί οι απαντήσεις του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου στα προδικαστικά ερωτήματα, αλλά και γιατί το ΣτΕ απέρριψε αίτημα του Δημοσίου για «μακρά αναβολή» του θέματος μέχρις ότου εγκριθούν τα Σχέδια Διαχείρισης Υδατικών Διαμερισμάτων, Θεσσαλίας, Ηπείρου και Στερεάς Ελλάδας που είναι απαραίτητη προϋπόθεση για το σχεδιασμό οποιουδήποτε έργου, σύμφωνα με την Οδηγία για τα Ύδατα (2000/60) και την εθνική νομοθεσία.
Φαίνεται όμως πως και αυτή η Κυβέρνηση αδιαφορεί πλήρως για την επικείμενη απόφαση του ΣτΕ, και μάλλον θεωρεί την έλλειψη Σχεδίων Διαχείρισης για τα Υδατικά Διαμερίσματα …ασήμαντη λεπτομέρεια.
Μόνον έτσι μπορεί να εξηγηθεί η υπογραφή απόφασης για τη χρηματοδότηση του Προγράμματος Δημοσίων Επενδύσεων μηνός Απριλίου (αριθμός πρωτοκόλλου 18918/ΔΕ-2151), στην οποία προβλέπεται διάθεση κονδυλίου 500.000 ευρώ για τη συνέχιση των έργων εκτροπής του Αχελώου!
Αναλυτικότερα, με απόφαση του υπουργείου Ανάπτυξης και Υποδομών, υπογεγραμμένη από τον αναπληρωτή υπουργού κ. Σταύρο Καλογιάννη (22/3/2013), προβλέπεται η διάθεση 246.000 (κατ’ άλλα δημοσιεύματα 307.000) ευρώ για την εκπόνηση «οικολογικής μελέτης βάσης» στην περιοχή κατασκευής των έργων εκτροπής του Αχελώου. Η μελέτη αυτή θα ασχοληθεί με «… την καταγραφή πρόσφατων στοιχείων φυσικού περιβάλλοντος με μεγαλύτερη έμφαση σε θέματα ορνιθοπανίδας, κατηγοριών βλάστησης, ειδών χλωρίδας, είδη θηλαστικών, ιχθυoπανίδας, ερπετών και αμφιβίων» (στοιχεία που δεν κατέστη δυνατόν να αποτιμηθούν σε δεκάδες μελέτες από το 1986 ως σήμερα) και θα «… αξιοποιηθεί ως αναπόσπαστο στοιχείο των μελετών που απαιτούνται για την περιβαλλοντική αδειοδότηση των έργων εκτροπής του Αχελώου».
Με άλλη απόφαση του ιδίου υπουργού (2/5/2013) προβλέπεται η διάθεση 50.000 ευρώ σε ιδιώτη μελετητή για την «… εξέταση και διερεύνηση της τροποποίησης του υφιστάμενου σχεδιασμού του φράγματος Συκιάς στον ποταμό Αχελώο» στο πλαίσιο της εκτροπής. Σύμφωνα με το σκεπτικό της απόφασης, πρέπει να διερευνηθούν οι πιο πρόσφορες λύσεις για ολοκλήρωση του έργου με μείωση του μεγέθους του ταμιευτήρα, ώστε το νερό να μη φθάσει έως τη μονή Αγίου Γεωργίου Μυροφύλλου και να μη χρειαστεί η κατασκευή περιφράγματος για την προστασία της, όπως είχε υποδείξει το ΣτΕ, και για να μειωθούν οι απαλλοτριώσεις. «…Ο ενδεχομένως τροποποιημένος σχεδιασμός του φράγματος της Συκιάς θα πρέπει να μελετηθεί σε επίπεδο κατάλληλο για την απαιτούμενη σύνταξη της νέας μελέτης περιβαλλοντικών επιπτώσεων και την έκδοση των νέων περιβαλλοντικών όρων», αναφέρεται στην απόφαση.
Νωρίτερα, στις 13/3/2013, ο Γενικός Γραμματέας Δημοσίων Έργων του Υπουργείου Ανάπτυξης, Ανταγωνιστικότητας, Υποδομών, Μεταφορών και Δικτύων είχε εγκρίνει παράταση 10 μηνών για τα έργα στήριξης της σήραγγας εκτροπής (προϋπολογισμού περίπου 9,4 εκατ. ευρώ), παρ’ ότι η σχετική αίτηση υποβλήθηκε από τον εργολάβο μόλις 5 μέρες πριν τη λήξη της προθεσμίας και ότι οι επιπρόσθετες εργασίες θα βαρύνουν ακόμη περισσότερο των προϋπολογισμό του έργου.
Σύμφωνα με το σκεπτικό της απόφασης της Επιτροπή Αναστολών του ΣτΕ (αρ. 151/2011) που σταμάτησε τότε τα έργα «… τυχόν συνέχιση των εργασιών στις εν εξελίξει εργολαβίες θα καταστήσει έτι δυσχερέστερη και οικονομικά πιο δαπανηρή την επαναφορά του χώρου στην προτέρα κατάσταση σε περίπτωση ευδοκιμήσεως της αιτήσεως ακυρώσεως». Στην 268/2011 απόφαση της ίδιας Επιτροπής αναφέρεται επίσης ότι «… από τις προσκομισθείσες εκθέσεις πραγματογνωμοσύνης δεν αποδείχθηκε, κατά την κρίση της Επιτροπής, ότι η ολοκλήρωση της τελικής επένδυσης σε όλο το μήκος είναι απολύτως αναγκαία για την αποφυγή του κινδύνου κατάρρευσης της σήραγγας». Είναι προφανές ότι η απόφαση του Γ.Γ. Δημοσίων Έργων έρχεται σε αντίθεση με τα ορισθέντα στις δύο αποφάσεις της Επιτροπής Αναστολών.
Οι ενέργειες αυτές δείχνουν ότι η Διοίκηση έχει αποφασίσει μονομερώς, και πάλι, να συνεχίσει τα έργα της εκτροπής και προχωρά στα επόμενα βήματα πριν καν την έκδοση της απόφασης. Δείχνουν επίσης ότι η εκπόνηση των Σχέδιων Διαχείρισης των σχετικών υδατικών διαμερισμάτων είναι καθαρά προσχηματική αφού οι νέες μελέτες του έργου δρομολογούνται πριν την ολοκλήρωσή τους.
Aξίζει να σημειώσετε ότι στην παρούσα κρίσιμη οικονομική συγκυρία, η Κυβέρνηση αποφάσισε να εκταμιεύσει 500.000 ευρώ για τη συνέχιση του παράλογου και καταστροφικού έργου της εκτροπής του Αχελώου αλλά δίνει (και μάλιστα με την ίδια απόφαση) μόλις 200.000 ευρώ για ζωτικής σημασίας έργα προστασίας των δασών σε ολόκληρη την επικράτεια, λόγω έναρξης της αντιπυρικής περιόδου!
Τέλος, φαίνεται πως η …ταχεία πρόοδος, η …ευρεία αποδοχή, η …αποτελεσματικότητα της εκτροπής του Αχελώου και, κυρίως, ο …οικολογικός της χαρακτήρας δείχνουν το δρόμο και για άλλα παρόμοια έργα. Τοπικοί πολιτικοί και επιχειρηματικοί κύκλοι της Ηπείρου προωθούν πλέον την εκτροπή και του Αώου. Το έργο, που σχεδιάζεται μέσα στην προστατευόμενη περιοχή, έχει σκοπό τη μεταφορά νερού στην Παμβώτιδα για «εμπλουτισμό» της και στον Καλαμά για αξιοποίηση σε υδροηλεκτρικά εργοστάσια. Το ότι θα αλλοιωθεί μια από τις λιγότερο διαταραγμένες σημαντικές φυσικές περιοχές της χώρας και θα υποβαθμιστεί το τελευταίο άγριο ποτάμι της Ελλάδας (και ένα από τα πιο φυσικά της Ευρώπης) μάλλον δεν έχει σημασία. Περισσότερα για το σημαντικό αυτό πρόβλημα στο επόμενο τεύχος μας.