ΚΑΤΑΔΙΚΕΣ ΚΑΙ ΠΑΛΙ …

 

Οι περιβαλλοντικές επιδόσεις της Ελλάδας και η αποδοτικότητα και αποτελεσματικότητα των αρμοδίων φορέων της Διοίκησης απέχουν πολύ από το επιθυμητό, ιδιαίτερα στον τομέα της προστασίας ευαίσθητων οικοσυστημάτων και της βιοποικιλότητας.

Αυτό έχει οδηγήσει σε πολλές παραπομπές και καταδίκες της χώρας μας από το Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΔΕΕ) για θέματα που ξεκινούν από την καθυστέρηση ενσωμάτωσης Οδηγιών στο εθνικό δίκαιο και φτάνουν στην ανεξέλεγκτη απόρριψη σκουπιδιών και τη διαχρονική εγκατάλειψη της Κορώνειας.

Πιο πρόσφατη σε αυτή τη μακρά σειρά είναι η καταδικαστική απόφαση στην υπόθεση C-600/12 «Επιτροπή κατά Ελλάδας» για τον ΧΥΤΑ Ζακύνθου (δείτε σχετικά και το δελτίο τύπου των οργανώσεων στο τεύχος 146).

Το δικαστήριο βασίζει την απόφασή του στο ότι η Ελλάδα διατήρησε σε λειτουργία τον κορεσμένο ΧΥΤΑ που βρίσκεται εντός του Εθνικού Θαλάσσιου Πάρκου Ζακύνθου (ΕΘΠΖ) και δεν πληροί τις προϋποθέσεις των Οδηγιών 2008/98/ΕΚ και 1999/32/ΕΚ (για τα απόβλητα και την υγειονομική ταφή τους), αλλά και στην ανανέωση της άδειας λειτουργίας του κατά παράβαση των προϋποθέσεων της Οδηγίας 92/43/ΕΟΚ (για τη διατήρηση των φυσικών οικοτόπων και της άγριας πανίδας και χλωρίδας).

Ο ΧΥΤΑ βρίσκεται κοντά στην παραλία των Σεκανίων, τη σημαντικότερη παραλία ωοτοκίας της χελώνας Caretta caretta στη Μεσόγειο, που αποτελεί και τη Ζώνη Α1 «Περιοχή Απολύτου Προστασίας» του ΕΘΠΖ. Τα στραγγίσματα ρέουν κατά περιόδους στις βραχώδεις πλαγιές προς τη θάλασσα, ρυπαίνοντας σοβαρά τον Κόλπο του Λαγανά. Επιπλέον, η συνεχής διασπορά ελαφρών υλικών εξ αιτίας της έλλειψης κάλυψης έχει ήδη προκαλέσει σοβαρές αρνητικές επιπτώσεις στο φυσικό περιβάλλον του ΕΘΠΖ. Μάλιστα, τον Ιανουάριο του 2013, κατέρρευσε μέρος του ΧΥΤΑ σκορπίζοντας δεκάδες τόνους απορριμμάτων σε μεγάλη έκταση.

Οι περιβαλλοντικοί όροι λειτουργίας του ΧΥΤΑ είχαν λήξει από το 2006 και έκτοτε λειτουργούσε παράνομα, ενώ ο Περιφερειακός Σχεδιασμός Διαχείρισης Αποβλήτων Ιονίων Νήσων προέβλεπε τη δημιουργία νέου χώρου σε άλλη περιοχή του νησιού. Μετά από πολλές αυτοψίες και συστάσεις αρμοδίων υπηρεσιών (Επιθεωρητές Περιβάλλοντος του ΥΠΕΚΑ, Κλιμάκιο Ελέγχου Ποιότητας Περιβάλλοντος της Περιφέρειας Ιονίων Νήσων), το 2011 οι αρμόδιες αρχές δεσμεύτηκαν κατ’ αρχήν για την αντιστήριξη του ΧΥΤΑ και για τη μεταφορά του και την αποκατάσταση του χώρου. Αντίθετα, και παρά τις επανειλημμένες εκκλήσεις των οργανώσεων ΑΡΧΕΛΩΝ, MEDASSET, MOm και WWF Ελλάς που παρακολουθούν το θέμα, τελικά ανανεώθηκαν οι όροι λειτουργίας του μέχρι το 2015, κατά παράβαση της νομοθεσίας για τα ύδατα, τις βιομηχανικές εκπομπές και τη βιοποικιλότητα.

Έτσι, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή (ΕΕ) αποφάσισε, τον Σεπτέμβριο 2012, να παραπέμψει τη χώρα μας στο ΔΕΕ. Ενάμισι χρόνο αργότερα, τον Φεβρουάριο του 2014, εκδόθηκε από την Περιφέρεια Ιονίων Νήσων απόφαση τερματισμού λειτουργίας του ΧΥΤΑ, δύο μόλις ημέρες πριν την εκδίκαση της υπόθεσης στο ΔΕΕ. Όπως ήταν αναμενόμενο, αυτό δεν ήταν αρκετό για να αποτρέψει την καταδίκη μίας κατάστασης που διαιωνίζεται εδώ και χρόνια και για την οποία η ελληνική πλευρά είχε πολλάκις εγκληθεί. Αξίζει να σημειωθεί ότι η Ελλάδα έχει ήδη καταδικαστεί για ελλιπή μέτρα προστασίας της χελώνας στη Ζάκυνθο το 2002 (υπόθεση C-130/00).

Παράλληλα, από το 2012 εκκρεμεί και παραπομπή της Ελλάδας για ελλιπή προστασία του άλλου σημαντικού βιότοπου της θαλάσσιας χελώνας στον Κυπαρισσιακό κόλπο. Η περιοχή δέχεται ισχυρότατες πιέσεις, κυρίως λόγω οικοδομικών και επιχειρηματικών συμφερόντων, και ήδη έχουν προκληθεί σημαντικές, και πιθανώς μη αντιστρεπτές, βλάβες στις αμμοθίνες (που είναι τύπος οικοτόπου προτεραιότητας) μέσα στον Τόπο Κοινοτικής Σημασίας «Θίνες Κυπαρισσίας» (Natura 2000 GR2550005). Καθώς οι αρμόδιες αρχές παρέμεναν αδρανείς θεατές, και μετά από καταγγελίες φορέων και οργανώσεων, η ΕΕ κίνησε την προδικαστική διαδικασία που κατέληξε στην αποστολή Αιτιολογημένης Γνώμης[1]. Η καθυστέρηση (παρά τις διαβεβαιώσεις του ΥΠΕΚΑ) στη λήψη μέτρων προστασίας και την έκδοση σχετικού Προεδρικού Διατάγματος (ΠΔ) οδήγησε σε παραπομπή στο ΔΕΕ για την Παράβαση 2011/2156.

Τώρα, το ΥΠΕΚΑ προωθεί με γοργούς ρυθμούς Σχέδιο Προεδρικού Διατάγματος που κρίνουμε ότι θα έχει ιδιαίτερα αρνητικές επιπτώσεις, καθώς αποδέχεται τις αυθαιρεσίες και υποβαθμίζει τη σημασία και το καθεστώς προστασίας της περιοχής.

Ενδεικτικά, το σχέδιο ΠΔ: νομιμοποιεί παράνομες παρεμβάσεις (π.χ. δρόμους) και αποσιωπά την ανάγκη αποκατάστασης στοιχείων της φύσης, όπως οι θίνες που έχουν καταστραφεί με τέτοιου είδους παράνομες ενέργειες• επιτρέπει τη δόμηση πίσω από τον πυρήνα ωοτοκίας της θαλάσσιας χελώνας (η περιοχή από τον ποταμό Νέδα ως το χωριό Καλό Νερό, όπου συγκεντρώνεται το 82% των φωλιών του είδους) με ελάχιστους περιορισμούς, ικανοποιώντας έτσι αιτήματα για την ανέγερση δεκάδων κατοικιών στο παραλιακό μέτωπο ενώ ήδη για την περιοχή αυτή ισχύει αναστολή της έκδοσης οικοδομικών αδειών• επιτρέπει την κατάληψη του 30% της παραλίας με ξαπλώστρες και ομπρέλες, ακόμα και μέσα στον πυρήνα ωοτοκίας, χωρίς ποτέ να έχει γίνει αίτημα από την τοπική κοινωνία για τέτοιου είδους εκμετάλλευση• χαρακτηρίζει την περιοχή ως Περιφερειακό, και όχι Εθνικό, Πάρκο, υποβιβάζοντας έτσι την ανάγκη λήψης μέτρων προστασίας.

Οι περιβαλλοντικές οργανώσεις (μεταξύ τους και η ΕΕΠΦ) απευθύνθηκαν στη Σύμβαση της Βέρνης[2], που είχε ήδη ανοίξει φάκελο για το θέμα μετά από αναφορά του MEDASSET το 2013 και είχε προβεί σε επιτόπια αξιολόγηση τον Ιούλιο του 2014. Στις 5 Δεκεμβρίου 2014, στο Στρασβούργο, η Μόνιμη Επιτροπή της Σύμβασης της Βέρνης υιοθέτησε ομόφωνα ψήφισμα[3] που έρχεται σε ευθεία αντίθεση με τις όλες τις ρυθμίσεις του προωθούμενου ΠΔ. Χαρακτηριστικό της έντονης αντίδρασης είναι η απαίτηση για μόνιμη απαγόρευση της δόμησης στην περιοχή.

Το ψήφισμα αυτό, που ζητά τη δημιουργία θεσμικού πλαισίου που θα εξασφαλίσει τη μακροπρόθεσμη αυξημένη προστασία και διατήρηση της φυσικής κατάστασης του βιοτόπου, είναι ίσως προάγγελος της μελλοντικής καταδίκης της χώρας μας.

Τέλος σε εξέλιξη βρίσκεται και προδικαστική διαδικασία για το θέμα της παράνομης χρήσης δηλητηριασμένων δολωμάτων. Μετά την καταστροφή της αποικίας των όρνιων στα Στενά του Νέστου από σκόπιμη δηλητηρίαση, τον Φεβρουάριο 2012, οι συνεργαζόμενες οργανώσεις, με πρωτοβουλία της ΕΕΠΦ, ενημέρωσαν την Διεύθυνση Περιβάλλοντος της ΕΕ, τονίζοντας την έλλειψη μέτρων και δράσεων για τον περιορισμό του προβλήματος. Η θανάτωση άγριων ζώων με δηλητήρια είναι θέμα που απασχολεί ιδιαίτερα την Επιτροπή, η οποία και απέστειλε προειδοποιητική επιστολή προς το ΥΠΕΚΑ τον Σεπτέμβριο 2013. Φαίνεται πως οι ως τώρα απαντήσεις των αρμοδίων αρχών δεν είναι επαρκείς, οπότε η αποστολή Αιτιολογημένης Γνώμης και για αυτό το θέμα είναι πιθανή.

Και σε ανώτερα …

Σημειώσεις:

[1] Βάσει των διατάξεων του άρθρου 226 της Συνθήκης Λειτουργίας της Ένωσης, αρχικά η Ευρωπαϊκή Επιτροπή αποστέλλει επιστολή προς το κράτος-μέλος, ζητώντας ενημέρωση σχετικά με την παράβαση. Σε περιπτώσεις μη ικανοποιητικής απάντησης, η Επιτροπή αποστέλλει «Αιτιολογημένη Γνώμη» όπου αναφέρονται οι συγκεκριμένες υποχρεώσεις που απορρέουν από την ενωσιακή νομοθεσία και στοιχειοθετείται η παράβαση. Αν το κράτος-μέλος δεν συμμορφωθεί η υπόθεση παραπέμπεται στο ΔΕΕ.

[2] Η Σύμβαση της Βέρνης για τη διατήρηση της άγριας ζωής και του φυσικού περιβάλλοντος υπογράφτηκε τον Σεπτέμβριο του 1979 και τέθηκε σε ισχύ τον Ιούνιο του 1982. Στην Ελλάδα έχει υιοθετηθεί από το Π.Δ. 1335/83.

[3] Θα το βρείτε εδώ: http://www.coe.int/t/dg4/cultureheritage/nature/bern/Documents/2014/Press Release 5 December 2014_E.pdf