Out of control …

ΕΚΤΟΣ ΕΚΕΓΧΟΥ …

 

 

Eπτά δηλητηριασμένα αρπακτικά –τέσσερις χρυσαετούς, δυο όρνια και μια γερακίνα– βρήκαν φύλακες του Φορέα Διαχείρισης του Εθνικού Πάρκου Οροσειράς Ροδόπης στις 19 Φεβρουαρίου, πλάι στα πτώματα δύο αλόγων, στα ερείπια του χωριού Κρωμνικό, στα Στενά του Νέστου.

  • Τα δύο άλογα είχαν σκοτωθεί με βολή πυροβόλου όπλου και με διαφορά περίπου 2-3 εβδομάδων. Το πρώτο είχε σχεδόν τελείως φαγωθεί από άγρια και αδέσποτα ζώα και απέμενε μόνο ο σκελετός και το κρανίο του. Το δεύτερο, που είχε πυροβοληθεί λίγες ημέρες πριν βρεθεί, είχε γδαρθεί και ήταν αλειμμένο με λευκή σκόνη.

Κάποια από τα νεκρά πουλιά ήταν φρέσκα, ενώ δύο χρυσαετοί βρέθηκαν σε αποσύνθεση και φαγωμένοι. Είχαν πεθάνει πριν από 2-3 εβδομάδες, κάτι που δείχνει ότι και το πρώτο άλογο ήταν, κατά πάσα πιθανότητα, επίσης δηλητηριασμένο. Το δηλητήριο που χρησιμοποιήθηκε ταυτοποιήθηκε ως καρβαμιδικός εστέρας, πιθανώς το carbofuran, ένα ισχυρότατο εντομοκτόνο που είναι απαγορευμένο σε πολλές χώρες, όχι όμως στην Ελλάδα.

Η συστηματική επιστημονική παρακολούθηση της αποικίας των όρνιων στα Στενά του Νέστου (για πάνω από δώδεκα χρόνια) είχε δείξει πως ήταν η μεγαλύτερη από τις ελάχιστες που απομένουν στην ηπειρωτική Ελλάδα. Το 2011 μετρήθηκαν 16-17 ζευγάρια που πτέρωσαν 11-12 νεοσσούς. Τον Ιανουάριο του 2012 –πριν το συμβάν– είχε καταγραφεί παρόμοιος αριθμός κατά την έναρξη της αναπαραγωγικής περιόδου. Στο τέλος Φεβρουαρίου καμία φωλιά δεν ήταν ενεργή, καθώς και τα δύο τελευταία άτομα που παρατηρήθηκαν να επωάζουν μετά το περιστατικό εγκατέλειψαν τις φωλιές τους (μάλλον γιατί τα ταίρια τους δηλητηριάστηκαν). Έκτοτε μόνο μεμονωμένα όρνια παρατηρούνται στα Στενά.

Οι ορνιθολόγοι εκτιμούν ότι, εκτός από τον αναπαραγωγικό πληθυσμό του χρυσαετού στα Στενά, εξοντώθηκε το μεγαλύτερο μέρος της αποικίας των όρνιων, περίπου 30-40 πουλιά. Η απώλεια αυτή είναι τραγική, καθώς αντιστοιχεί στο 40-50% του συνολικού πληθυσμού όρνιων της ηπειρωτικής χώρας, ο οποίος στο Κόκκινο Βιβλίο κατατάσσεται ως «Κρισίμως Κινδυνεύων».

Ένα μήνα μετά το τραγικό περιστατικό του Νέστου βρισκόμουν στην Πρέσπα για τη γενική συνέλευση της Εταιρίας Προστασίας Πρεσπών. Τη δεύτερη μέρα της συνάντησης, και ενώ εκπρόσωποι των μεγαλύτερων ελληνικών περιβαλλοντικών ΜΚΟ, αλλά και ευρωπαϊκών οργανώσεων τρώγαμε στους Ψαράδες, εντοπίστηκε σε μικρή απόσταση από το χωριό το δηλητηριασμένο πτώμα μιας αγελάδας, και δίπλα του μια νεκρή αλεπού και μια συσκευασία αγροχημικού από την ΠΓΔΜ, προελεύσεως Κίνας.

Πρόσφατα, η ΚΑΛΛΙΣΤΩ έχει επανειλημμένα αναφέρει εκτεταμένη χρήση τυποποιημένων δηλητηριασμένων δολωμάτων στη Φθιώτιδα, στην Καστοριά και αλλού. Τα δολώματα αυτά έχουν παραχθεί μαζικά, με τη μορφή κάψουλας παραφίνης και οι αναλύσεις έδειξαν ότι περιέχουν κυανιούχο ουσία που είναι απαγορευμένη στην Ελλάδα και δεν μπορεί να βρεθεί εύκολα.

Οι πιθανότεροι ύποπτοι είναι παραγωγοί που παθαίνουν ζημίες από σαρκοφάγα στα κοπάδια ή τις σοδειές τους, ενώ δε λείπουν και οι περιπτώσεις αντεκδικήσεων μεταξύ κτηνοτρόφων και κυνηγών (λόγω θανάτωσης κυνηγόσκυλων από ποιμενικούς). Στην περίπτωση του Νέστου υπάρχουν υποψίες ότι στόχος μπορεί να ήταν τα ίδια τα πουλιά, καθώς η ύπαρξη της αποικίας, και η ανάγκη προστασίας της, θέτει περιορισμούς σε σχέδια «ανάπτυξης» της περιοχής.

Η χρήση δηλητηριασμένων δολωμάτων απαγορεύεται ρητά από την ελληνική και ευρωπαϊκή νομοθεσία, συνεχίζεται όμως αμείωτη στις περισσότερες περιοχές. Είναι το βασικό αίτιο της κατάρρευσης των πτωματοφάγων αρπακτικών στη χώρα μας και παραμένει ένας από τους βασικότερους κινδύνους για την άγρια ζωή, τα σκυλιά φύλαξης και τα κυνηγετικά σκυλιά. Το πρόβλημα υποδαυλίζεται από την αδιαφορία της Διοίκησης στο θέμα των αποζημιώσεων για ζημιές από σαρκοφάγα (μικρά ποσά, μεγάλες καθυστερήσεις) και από την ανεξέλεγκτη διακίνηση αγροχημικών.

Οι προτάσεις των περιβαλλοντικών οργανώσεων και άλλων φορέων για τον περιορισμό τα χρήσης αγροχημικών (συνταγογράφηση, επιλεκτικές απαγορεύσεις χρήσης, αυστηροί έλεγχοι) και για την παροχή κινήτρων στους παραγωγούς για να χρησιμοποιούν μέτρα προστασίας και αποτροπής (επιδότηση αγοράς και διατήρησης ελληνικού ποιμενικού, παροχή ηλεκτροφόρων περιφράξεων, κ.ά.) αγνοούνται. Μάλιστα, σχετικά μέτρα που περιλαμβάνονται στο Εθνικό Πρόγραμμα Αγροτικής Ανάπτυξης για την αποτροπή ζημιών από τα σαρκοφάγα ουδέποτε ενεργοποιήθηκαν.

Οι αρμόδιες αρχές δεν έχουν καταφέρει να αντιμετωπίσουν το πρόβλημα εδώ και δεκαετίες και, υπό την παρούσα κατάσταση, τα πράγματα γίνονται ακόμα πιο δύσκολα.

Παράλληλα, η συστηματική από χρόνια αποδυνάμωση των Δασαρχείων και η υποβάθμιση του ρόλου τους, σε συνδυασμό με τη γενικότερη «χαλάρωση» και αδράνεια των κρατικών υπηρεσιών λόγω μισθολογικών περικοπών αλλά και απουσίας κεντρικών αποφάσεων και καθοδήγησης, έχει επιτρέψει, ιδιαίτερα τον τελευταίο χρόνο, την αύξηση πολλών παράνομων δραστηριοτήτων στην ύπαιθρο.

Το παράνομο κυνήγι τείνει να πάρει επιδημικές διαστάσεις. Στον Αμβρακικό, για παράδειγμα, μετά την εσκεμμένη καθυστέρηση του Υπουργού ΠΕΚΑ να υπογράψει τη νέα απόφαση απαγόρευσης της θήρας, μέχρι σχεδόν το πέρας της κυνηγετικής περιόδου, υπήρξαν πολλές περιπτώσεις λαθροθηρίας σε προστατευόμενε περιοχές. Στο δέλτα του Έβρου έχω πληροφορίες ότι ακουγόταν άγριο τουφεκίδι μέχρι και δύο εβδομάδες μετά τη λήξη της περιόδου, ενώ παρόμοιες καταγγελίες έγιναν και για άλλες περιοχές της βόρειας Ελλάδας. Η πιο χαρακτηριστική περίπτωση αφορά τον εντοπισμό, από φύλακα του Φορέα Διαχείρισης του Εθνικού Πάρκου Πρεσπών, ομάδας κυνηγών στο όριο της προστατευόμενης περιοχής, στην παραμεθόρια ζώνη (όπου απαγορεύεται η θήρα), ημέρα με χιόνι (όταν επίσης απαγορεύεται η θήρα). Ο φύλακας εξυβρίστηκε και απειλήθηκε η ζωή του. Το αξιοσημείωτο είναι, ότι στην ομάδα των κυνηγών συμμετείχε και ο Δήμαρχος Πρεσπών, που είναι και Αντιπρόεδρος του Φορέα Διαχείρισης!

Μεγάλη είναι, λόγω κρίσης, και η αύξηση της παράνομης υλοτομίας. Το παρατεταμένο κρύο εξάντλησε νωρίς τα αποθέματα καυσόξυλων στις περισσότερες περιοχές της βόρειας και κεντρικής ορεινής χώρας και ο κάτοικοι στράφηκαν στα δάση. Εκτός όμως από τους ιδιώτες, έχουν εντοπιστεί περιπτώσεις εκτεταμένης υλοτομίας, από αγνώστους, στο Πήλιο, στο Μπέλες, σε περιοχές της Ευρυτανίας και αλλού, προφανώς για διακίνηση καυσόξυλων στο εμπόριο.

Τέλος, πολύ μεγάλη είναι και η αύξηση των καταπατήσεων και της παράνομης δόμησης μετά την απόφαση του ΥΠΕΚΑ να νομιμοποιήσει τα αυθαίρετα – γιατί περί νομιμοποίησης πρόκειται, όσο και αν ο Υπουργός εμπαίζει την κοινή νοημοσύνη με το εφεύρημα της «τακτοποίησης». Οι καταγγελίες είναι πάμπολλες, ιδιαίτερα σε νησιά των Κυκλάδων και των Δωδεκανήσων – στη Μύκονο, μάλιστα, εξαντλήθηκαν στα τέλη Μαρτίου τα …οικοδομικά υλικά. Μετά από πολλές πιέσεις, κυρίως από το ΤΕΕ, το υπουργείο ξεκίνησε διαδικασίες καταγραφής των νέων αυθαιρέτων με αεροφωτογραφίες. Μάλλον για να τα νομιμοποιήσει και αυτά …

Όλα αυτά, μαζί με την ουσιαστική ανυπαρξία ελεγκτικών μηχανισμών, δηλώνουν ότι η κατάσταση στην ελληνική ύπαιθρο μάλλον βρίσκεται εκτός ελέγχου.

Αν, τώρα, στα παραπάνω προσθέσετε:

– τη «βροχή» νέων νόμων που προωθούνται με διαδικασίες «επείγοντος», με καθόλου ή ελάχιστη διαβούλευση –συνήθως μερικές μέρες για σχέδια νόμων εκατοντάδων σελίδων– και την πρακτική αδυναμία των οργανώσεων και των πολιτών να τους αξιολογήσουν και να τους αντικρούσουν˙

– τα νομοσχέδια που αλλιώς συζητούνται και αλλιώς φτάνουν για ψήφιση, συχνά ως τροπολογίες σε θέματα άλλων υπουργείων – για παράδειγμα, ενώ μόλις είχε κλείσει η διαβούλευση για την ΚΥΑ του νέου Ειδικού Πλαισίου Χωροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης για τον Τουρισμό, την οποία ετοίμαζε το ΥΠΕΚΑ, εμφανίστηκε σε υπό ψήφιση νομοσχέδιο του Υπουργείου Υποδομών, προσθήκη για την «Απλοποίηση και τη Διευκόλυνση των Τουριστικών Επενδύσεων» με σωρεία αρνητικών διατάξεων, πολύ χειρότερων από αυτές της υπό συζήτηση ΚΥΑ (ευτυχώς, εν μέρει χάρη στη συντονισμένη και επίμονη προσπάθεια των 10 μεγάλων περιβαλλοντικών οργανώσεων, το σχετικό άρθρο καταψηφίστηκε και αποσύρθηκε)˙

– και τη συστηματική και με κάθε ευκαιρία αποδόμηση της περιβαλλοντικής προστασίας, και ιδιαίτερα των θετικών νόμων που ψηφίστηκαν πρόσφατα

είναι σίγουρο ότι βρισκόμαστε στην αρχή ενός πολύ άσχημου και δύσκολου δρόμου για τα περιβαλλοντικά θέματα στην Ελλάδα.